“Gün keçdi” bədii filmi böyük ekranda!

Azərbaycan kinosunun 125, “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının 100 illiyi münasibətilə təşkil olunan ilk nümayişdə tamaşaçılara “Gün keçdi” bədii filmi təqdim olunacaq.

Qeyd edək ki, “Gün keçdi” filmi 1971-ci ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyası tərəfindən istehsal olunub. Yazıçı Anarın ssenarisi əsasında çəkilən filmə rejissor Arif Babayev quruluş verib.

Filmin yaradıcı heyəti: Ssenari müəllifi Anar, rejissor Arif Babayev, operator Rasim İsmayılov, rəssam Elbəy Rzaquliyev, bəstəkar Emin Sabitoğludur. Mahnıların mətni Vaqif Səmədoğluna məxsusdur.

Filmdə çəkiliblər: Leyla Şıxlinskaya (Əsmər), Həsən Məmmədov (Oqtay), Çingiz Əlioğlu (Camal), Turə Zeynalova (qonşu qadın) və b.

“Gürcü familiyası” hekayəsi əsasında “Gün keçdi” ssenarisi yazıldı.

1967-ci ildə Xalq yazıçısı Anarın qələmə aldığı “Gürcü familiyası” hekayəsi “Literaturnaya qazeta”da çap olunur. Lirik novella müasirliyi, fikir təzəliyi, üslubu və personajların intellekti ilə oxucuların diqqətini cəlb etdiyi üçün Anar, həmin hekayə əsasında gələcək filmin ssenarisini yazır. Ssenarinin quruluşu rejissor Arif Babayevə həvalə olunur. Yazıçı deyir ki, film insanın cəmiyyətdə öz yerini tapmağa, özünü faydalı ictimai əməkdə göstərməyə olan daxili tələbat ideyasını təsdiq edir: “Mən bir ssenari müəllifi kimi çalışmışam ki, filmdə əks etdirilən həyat materialı tamaşaçını düşünməyə vadar etsin, bəlkə də onu mübahisəyə çəksin. Filmin baş qəhrəmanı olan Əsmər obrazı üzərində işləyərkən bacarıqlı, parlaq istedadlı, həssas, lakin öz fərdiliyini göstərə bilməyən, başqa bir adamın kölgəsinə çevrilən və bunun üçün dərin həyəcan keçirən insanın taleyini göstərməyə çalışmışam”.

Görkəmli kinorejissor Arif Babayev filmlərində daim paytaxt mənzərələrini özündə geniş əks etdirən ssenarilərə quruluş verməyə üstünlük verib. Rejissorun ekranlaşdırdığı “Gün keçdi” bədii filmi kino mütəxəssisləri tərəfindən “iki aktyorla rejissor işi” adlandırılıb. Sadə süjet xətti olan film müasirlərimiz olan iki gəncin uğursuz məhəbbətindən bəhs edir. Bu baxımdan da film iki qəhrəmanın taleyi, iki xarakter üzərində qurulub. Filmdə iki baş qəhrəman var – Oqtay və Əsmər. Digər rollar isə epizodikdir. Filmdə daha bir qəhrəman var ki, o da öz müasirliyini daim qoruyub saxlayan Bakı şəhəridir.

İxtisasca memar olan Oqtay Bakının tikilməsində yaxından iştirak edir. O, qədim İçərişəhərin problemlərinin həlli üçün də var gücü ilə çalışır. Filmdə istər Bakının, istərsə də İçərişəhərin təsvirinə geniş yer verilib.

Operator Rasim İsmayılov filmi lirik planda canlandırmağa müvəffəq olub. Bədii əsərin ekran həllini tapmasında rəssam Elbəy Rzaquliyevin, bəstəkar Emin Sabitoğlunun və şair Vaqif Səmədoğlunun birgə işlərinin əhəmiyyətli rolu olub.

Həsən Məmmədov:İki aktyorun ifasında filmin alınıb-alınmayacağı sual doğururdu.

Filmin qəhrəmanı Oqtay gənc və istedadlı memardır. Şəhərsalmaya aid onun maraqlı arzuları, düşüncələri var. Obrazda sadalanan keyfiyyətləri olduğundan artıq canlandırmağa çalışan ustad aktyor Həsən Məmmədov buna tam nail olub. H.Məmmədov film haqqında deyirdi ki, filmin əsas ideyasını baş tutmayan məhəbbət təşkil edir: “Filmin yaradıcıları göstərməyə çalışırdılar ki, ötən günü geri qaytarmaq mümkün deyil. Baş qəhrəmanlardan biri Oqtay obrazı mənə həvalə olunub. Bu barədə geniş danışmamışdan öncə qeyd etmək istərdim ki, hələ çəkiliş ərəfəsində çox az qismdə olan aktyorlar filmə dəvət almışdılar. Sınaq çəkilişlərində isə çoxlu sayda aktyorlar iştirak edirdilər. Son məqamda Oqtay roluna mən, Əsmər roluna isə Leyla Şıxlinskaya təsdiq olundu”.

H.Məmmov qeyd edib ki, SSRİ dövründə iki aktyorun ifasında film çəkmək rejissordan, ssenari müəllifindən çox böyük məsuliyyət tələb edirdi: “Anar müəllimlə Arif Babayev bu riskə getməklə yanaşı, eyni zamanda biz aktyorların da üzərinə böyük məsuliyyət qoydular. Ona görə məsuliyyət deyirəm ki, iki aktyorun ifasında filmin alınıb-alınmayacağı sual doğururdu. Etiraf edək ki, istədiyimizə nail ola bildik. Çünki film ekrana çıxdıqdan sonra yaxşı mənada böyük səs-küyə səbəb olmuşdu və bu gün də maraqla baxılır”.

“Gürcü familiyası” hekayəsinin motivləri əsasında çəkilən film ssenaridə olduğu kimi lentə alınmayıb. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, ssenarinin sonluğunu Həsən Məmmədov qəbul etməyib: “Filmin ssenarisində Oqtayla Əsmərin son görüşü bizim adət-ənənəmizə uyğun olmayan bir qaydada olmalı idi. İnanın ki, o cür filmə heç kim maraq göstərməzdi. Filmin gözəlliyi onda oldu ki, məhəbbətin, gənclik illərinin saflığı qorunub saxlanılmaqla lentə alındı və tamaşaçılara təqdim olundu”.

Leyla Şıxlinskaya:Əsmərin məktəbli yaşı ilə yetkinlik çağını yaratmaq çətin olduğu qədər də mürəkkəb idi.

Leyla Şıxlinskaya “Gün keçdi” filmindəki Əsmər obrazına dəvət olunduğu zaman artıq İncəsənət İnstitutunun teatrşünaslıq fakültəsinin üçüncü kursunda oxuyurdu. “Gün keçdi” filmində də rejissorun baş qəhrəmanlardan, xüsusilə Əsmər obrazının iştirakçısından tələbi ondan ibarət idi ki, aktrisa qəhrəmanının yaşı ilə əlaqədar olan çətin maneəni dəf etsin. Belə ki, Leyla Şıxlinskaya Əsmər obrazı üzərində elə çalışmalı idi ki, nəticədə  onun orta məktəb dövrü ilə, 30 yaşlı yetkin qadın vaxtını bir-birindən kəskin surətdə fərqlənsin. Aktrisa çox gözəl başa düşürdü ki, yalnız qrim dəyişikliyi ilə buna nail ola bilməyəcək. Buna görə də gərgin məşq edərək obrazın dolğun yaranmasına çalışır və buna da nail olur. Leyla Şıxlinskayanın dediklərindən: “Arif Babayev məni öz filminə dəvət edərkən çox düşünüb-daşınmalı oldum. Ancaq buna baxmayaraq sınaq çəkilişlərinə qatıldım. Sınaq çəkilişlərində onlarla aktrisa iştirak edirdi. Əsməri yaratmaq başqa bir aktrisanın da qismətinə düşə bilərdi. Ancaq müəlliflər son anda məni təsdiq etdilər. Bundan əvvəl mən Tofiq Tağızadənin quruluş verdiyi “Arşın mal alan” filmində Gülçöhrə obrazını yaratmışdım. Görünür, Gülçöhrə obrazı ilə diqqəti cəlb etmişdim. Gülçöhrə kimi Əsmər obrazı da məsuliyyətli obraz idi. Eyni zamanda Əsmərin məktəbli yaşı ilə yetkinlik çağını yaratmaqla obrazın yaş dəyişikliyini qabarıq şəkildə nümayiş etdirmək çətin olduğu qədər də mürəkkəb idi. Mən çəkiliş vaxtı qəhrəmanımın gözqamaşdırıcı görkəmində onun mahiyyətini – tənhalığını, qəm-qüssəsini, möcüzə baş verəcəyini, qəlbindəki nağılın nə zamansa həqiqət olacağına bəslədiyi ümidi nəzərə çarpdırmağa çalışmışam. Nağılı məktəbli Əsmərin dili ilə uydurmuş, yetkin Əsməri isə bu nağıla inandırmağa çalışmışam. Filmdə yaratdığım maraqlı və eyni zamanda mürəkkəb Əsmər obrazı mənim yaradıcılığımda yeni səhifə açdı. Kinorejissorlardan saysız-hesabsız dəvətlər aldım. Onlar məni müxtəlif obrazlara dəvət edirdilər”.

Həsən Seyidbəyli “Azərbaycan kinosu-71” məqaləsində film haqqında yazırdı…

Yazıçı və kinorejissor Həsən Seyidbəyli “Azərbaycan kinosu-71” məqaləsində ssenari müəllifi və rejissorun birgə əməyini yüksək qiymətləndirərək yazmışdı: “Gün keçdi” filminin ssenarisini Anar öz lirik hekayəsi əsasında yazıb. Səmimiyyətlə və həssaslıqla işlənmiş bu hekayə ilə oxucular, “Literaturnaya qazeta”nın səhifələrində tanış olublar. Təbii ki, oxucuların rəğbətini qazanmış bu hekayə əsasında film yaratmaq ideyası razılıqla qarşılandı. Hekayənin ssenari üçün material verən səhifələri filmin ən yaxşı epizodlarını təşkil edir, bu epizodlarda hekayənin öz ruhundan doğan bir təbiilik, zəriflik və həssaslıq var. Rejissor Arif Babayev ssenarinin ən yaxşı epizodlarını ekrana köçürərkən həssaslıq göstərmişdir. Filmdəki maraqlı və mürəkkəb Əsmər obrazı ilə Leyla Şıxlinskayanın yaradıcılığında yeni səhifə açıldığının şahidi olduq”.

aki.az